Το πρώτο τεύχος των Θέσεων εκδόθηκε το φθινόπωρο του 1982. Χρειαζόταν μεγάλη αισιοδοξία για να πιστέψει κανείς ότι ένα περιοδικό που είχε ως τίτλο μια λέξη κλειδί της αλτουσεριανής παρέμβασης και ως υπότιτλο τη φράση αναλύσεις - κριτική - προβλήματα της πάλης των τάξεων θα εξασφάλιζε τη μακροβιότητα. Τα ελληνικά και παγκόσμια δεδομένα της ανάλογης μαρξιστικής θεωρητικής παραγωγής δεν προδιέθεταν για την επιτυχία στον χρόνο. Ακόμη πιο δύσκολο ήταν να φανταστεί κανείς ότι θα τηρούνταν η υπόσχεση «τριμηνιαίο περιοδικό» και οι Θέσεις θα έφταναν στους αναγνώστες με ακρίβεια «γερμανικού τρένου».
Καθώς οι Θέσεις συμπληρώνουν την τέταρτη δεκαετία συνεχούς έκδοσης, δεν μπορεί να κρύψουμε κάποια περηφάνια για τη μακροβιότητα και την εκδοτική μας συνέπεια...
Στα χρόνια που πέρασαν το περιοδικό:
- άλλαξε αρκετές φορές εκδοτικούς οίκους, γραφεία και τυπογραφική εμφάνιση,
- πέρασε χωρίς δισταγμούς από το πολυτονικό στο μονοτονικό,
- αύξησε αισθητά τον αριθμό σελίδων,
- δημιούργησε ιστοσελίδα που επιτρέπει την ελεύθερη πρόσβαση σε όλα τα άρθρα από την έκδοση του περιοδικού μέχρι και τα πρόσφατα τεύχη.
Σε αυτές τις δεκαετίες, το περιοδικό γνώρισε τις πολιτικά και βιολογικά αναμενόμενες ανανεώσεις στα θεματικά ενδιαφέροντα και στους συνεργάτες. Αρκετοί από τους συγγραφείς των πρόσφατων τευχών ήταν αγέννητοι το 1982 ή πάντως είχαν μια πολύ θολή ιδέα για το τι είναι ο μαρξισμός και η ταξική πάλη. Και βέβαια η λέξη Μνημόνιο δεν ήταν το 1982 ένα ψευδώνυμο για την καπιταλιστική επίθεση στο επίπεδο ζωής των λαϊκών τάξεων.
Αυτές οι μεταβολές δεν επηρέασαν όμως την πολιτική στάση και στόχευση του περιοδικού ούτε τον τρόπο προσέγγισης της κοινωνικής πραγματικότητας. Οι Θέσεις παραμένουν βήμα ανάλυσης και κριτικής με άξονα την οπτική της πάλης των τάξεων.
Αν δε από το τεύχος 46 ο υπότιτλος έγινε «αναλύσεις - κριτική - ζητήματα της πάλης των τάξεων» αυτό οφείλεται σε μια καθαρά φιλολογική ανησυχία. Θεωρήσαμε αδόκιμη την κατά λέξη μετάφραση του τίτλου του γερμανικού περιοδικού Probleme des Klassenkampfs, το οποίο στη δεκαετία του ’70 περιλάμβανε αναλύσεις που ενέπνευσαν την παρέμβαση των Θέσεων.
Οι Θέσεις παραμένουν προκλητικές και αμετανόητες στη μαρξιστική οπτική, κάτι που ίσως εκνευρίζει όσους βρέθηκαν στο παρελθόν κοντά στη γραμμή του περιοδικού και σήμερα δεν θέλουν να το θυμούνται καθώς προσδέθηκαν στα άρματα του εκσυγχρονισμού, του εθνικισμού ή μιας εν γένει «κριτικής» τοποθέτησης χωρίς στέρεες θεωρητικές αναφορές. Εμείς επιμένουμε ενάντια στις στρατηγικές αστικής κυριαρχίας, καταστολής του εργατικού κινήματος και επιβολής του εθνικισμού. Ανεξάρτητα από το εάν οι φορείς τους φοράνε τα καλοραμμένα κοστούμια και τις μεταξωτές γραβάτες της παραδοσιακής Δεξιάς ή εάν προτιμούν μια πιο καρναβαλική εμφάνιση ως κυβερνητική «Αριστερά»...
Στο πρώτο τεύχος, η Συντακτική Επιτροπή αναφερόταν στις προθέσεις του περιοδικού με τις ακόλουθες φράσεις:
- Η κρίση της Αριστεράς σήμερα (...) δεν επιτρέπει να συγκροτηθεί μια εναλλακτική στρατηγική για την ανατροπή της κεφαλαιοκρατικής εξουσίας (...).
- Όσο η συνοχή της αστικής εξουσίας δεν θα αμφισβητείται από πουθενά θα είναι η εξουσία αυτή που θα υπαγορεύει και τα όρια της «κυβερνητικής βούλησης», ανεξάρτητα από τις οποιεσδήποτε διακηρύξεις, προθέσεις και οράματα (...).
Η κριτική των αστικών σχέσεων εξουσίας και των μηχανισμών που τις εμπεδώνουν είναι σήμερα περισσότερο αναγκαία από ποτέ (...). Προς την κατεύθυνση μιας τέτοιας κριτικής θέλουμε να συμβάλλουμε με την έκδοση των Θέσεων:
- Για την κριτική των ιδεολογημάτων της πολιτικής οικονομίας που στηρίζουν τα «αυτοδύναμα» αναπτυξιακά οράματα του ελληνικού καπιταλισμού (...)
- Για την κριτική της αστικής πολιτικής εξουσίας και του αστικού κράτους (...)
- Για την κριτική, τέλος, της αστικής ιδεολογίας και των αστικών πρακτικών που κυριαρχούν ακόμα και μέσα στην ίδια την Αριστερά.
Στη συνέχεια το κείμενο επισήμαινε ότι το περιοδικό δεν εκφράζει συγκεκριμένη πολιτική ομάδα, αλλά αυτοκατανοείται ως βήμα θεωρητικής παρέμβασης για την κριτική της αστικής ιδεολογίας και εξουσίας. Υπόσχονταν δε να είναι ανοιχτό σε όσους εκφράζουν «αντιστάσεις στην καπιταλιστική ισοπέδωση του “αταξικού κράτους δικαίου” και των “κοινών συμφερόντων όλων των Ελλήνων”, για την “πρόοδο του τόπου”».
Ανάλογες αναφορές στη θεωρητική κατεύθυνση του περιοδικού έγιναν σε μεταγενέστερα τεύχη, δείχνοντας τη συνέχεια στις εκτιμήσεις και επιδιώξεις. Από το τεύχος 25 προστέθηκε στην τακτική ύλη ένα εισαγωγικό κείμενο έκτασης περίπου δέκα σελίδων, στο οποίο η Συντακτική Επιτροπή σχολιάζει τα γεγονότα του τριμήνου επιχειρώντας μια πρώτη θεωρητική ανάλυση, ασκώντας κριτική σε άλλες αριστερές (ή εμφανιζόμενες ως αριστερές) θέσεις και διατυπώνοντας εκτιμήσεις για τις μελλοντικές εξελίξεις. Αν κρίνουμε από τις ευμενείς – αλλά και συχνά επικριτικές – αντιδράσεις συντρόφων και αναγνωστών, η επιλογή του περιοδικού να προβαίνει συστηματικά σε «εν θερμώ» εκτιμήσεις για την πολιτική και οικονομική κατάσταση πρέπει να έχει προσφέρει υπηρεσίες στην ελληνική Αριστερά.
Το περιοδικό δημοσιεύει πρωτότυπα άρθρα τακτικών και περιστασιακών συνεργατών.
Οι Θέσεις δημοσιεύουν μελέτες μαρξιστικής θεωρίας, κυρίως στο πεδίο της κριτικής της Πολιτικής Οικονομίας και της θεωρίας του κράτους, μη αποκλείοντας λοιπά πεδία ενδιαφέροντος. Σε κάθε περίπτωση όμως οι μελέτες πρέπει να χρησιμοποιούν εργαλεία, έννοιες και αναλύσεις της μαρξιστικής θεωρίας ή πάντως να αναφέρονται κριτικά σε αυτά. Αυτό σημαίνει ότι καίτοι δεν τίθενται περιορισμοί ως προς τις θεωρητικές επιλογές των συγγραφέων και σίγουρα δεν απαιτούμε την ένταξή τους σε κάποια «σχολή» ή «ορθοδοξία» – εφόσον μάλιστα ο μαρξισμός δεν είναι ένας, αλλά διαφορετικά και συχνά αντιπαρατιθέμενα θεωρητικά ρεύματα – είναι αναγκαία η αναφορά στη μαρξιστική θεωρία με την ευρύτερη δυνατή έννοια του όρου.
Οι Θέσεις ενδιαφέρονται κυρίως για εκείνα τα ρεύματα του μαρξισμού που θεμελιώνεται στα έργα της ωριμότητας του Μαρξ (αλλά όχι μόνο του Μαρξ), και τα οποία εστιάζουν στον ασυμφιλίωτο χαρακτήρα της θεωρητικής επανάστασης του Μαρξ με τις διάφορες θεωρητικές σχολές είτε της (κλασικής ή νεοκλασικής) Πολιτικής Οικονομίας, είτε της Κοινωνιολογίας, της Ανθρωπολογίας, κλπ. Ταυτόχρονα, η συντακτική ομάδα αντιλαμβάνεται τον μαρξισμό όχι σαν ένα κλειστό και «τελειωμένο» θεωρητικό σύστημα, αλλά σαν ένα άνισα αναπτυγμένο θεωρητικό σύνολο, η ανάπτυξη ή η οπισθοδρόμηση του οποίου επηρεάζεται καίρια από τις εξελίξεις της ταξικής πάλης που συνιστά το ίδιο το αντικείμενό της, και στην οποία φιλοδοξεί να παρέμβει.
Δημοσιεύουμε επίσης εμπειρικές αναλύσεις, κυρίως σε οικονομικά ζητήματα χωρίς αναγκαία αναφορά στη μαρξιστική θεωρία, υπό τον όρο να έχουν επιστημονική αυστηρότητα, συστηματικότητα και πληρότητα.
Δεχόμαστε, τέλος, κείμενα κριτικής ιδεολογικών αντιλήψεων και πρακτικών, επίσης με αναφορά στη μαρξιστική θεωρία και με ανάγνωση συστηματικού χαρακτήρα.
Δεν δημοσιεύουμε αντιθέτως δοκιμιακού χαρακτήρα σκέψεις με γενικευτικές και μη συστηματικές αναφορές σε θεωρίες και γεγονότα. Παρομοίως δεν δημοσιεύουμε ενημερωτικά κείμενα για πολιτικά και οικονομικά θέματα χωρίς αναφορά στη μαρξιστική θεωρία.
Επιδίωξή μας είναι επίσης να δημοσιεύουμε μεταφράσεις σημαντικών κειμένων από διάφορες χώρες.
Για την αποδοχή ενός άρθρου για δημοσίευση στις Θέσεις ακολουθούνται οι ακαδημαϊκοί κανόνες κρίσης: Οι εργασίες που υποβάλλονται για δημοσίευση, κρίνονται από δύο (ή κατά περίπτωση περισσότερους) κριτές τους οποίους ορίζει η Συντακτική Επιτροπή, χωρίς να τους γνωστοποιεί τα ονόματα των συγγραφέων, όπως επίσης δεν γνωστοποιούνται στους συγγραφείς τα ονόματα των κριτών.
Στις τέσσερις δεκαετίες έκδοσης του περιοδικού, οι Θέσεις έχουν συμβάλει στη διαμόρφωση και επέκταση ενός χώρου κριτικού Μαρξισμού, ο οποίος συνδέεται τόσο με τις κοινωνικές επιστήμες και τα Πανεπιστήμια, όσο και με τα κοινωνικά κινήματα.
Οι πολιτικές και ακαδημαϊκές επαφές των συντακτών και φίλων του περιοδικού πείθουν για την ύπαρξη ενός αξιόλογου όσο και πολυάριθμου κοινού που όχι μόνον ενδιαφέρεται για τις αναλύσεις του περιοδικού, αλλά και μπορεί να συμβάλει στον εμπλουτισμό του, συμμετέχοντας στις δραστηριότητες της Συντακτικής Επιτροπής και αποστέλλοντας κείμενα προς δημοσίευση.
Είναι αναγκαίο να ανανεώνουμε συνεχώς την πρόσκλησή μας προς εν δυνάμει συνεργάτες. Το περιοδικό είναι ανοιχτό σε κάθε τεκμηριωμένη αντικαπιταλιστική άποψη και αναμένει τις συμβολές όσων αρνούνται να συμβιβαστούν με τις κυρίαρχες σχέσεις παραγωγής και εξουσίασης, με τον εθνικισμό και κάθε μορφή ρατσισμού, όπως και όσων αναπτύσσουν στρατηγικές αντίστασης σ’ αυτό που εμφανίζεται ως παντοδυναμία του κεφαλαίου.
Οι Θέσεις αποτελούν, εκτός των τόσων άλλων, και εμπόρευμα. Υπό αυτή την ιδιότητα τιμώνται 7 ευρώ, διατίθενται σε βιβλιοπωλεία και αποστέλλονται στους συνδρομητές (με ετήσια συνδρομή 25 € για το εσωτερικό και 33 € για το εξωτερικό).
Καλή ανάγνωση και hasta la victoria siempre!
Θέσεις
Τριμηνιαία επιθεώρηση
Εκδόσεις των Συναδέλφων, Καλλιδρομίου 30, 10681 Αθήνα, τηλ.: 2103818840
email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Γιάννης Μηλιός
email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.